Një shtetas holandez i ka dërguar një letër kryeministrit Edi Rama, ku i ka treguar peripecitë dhe kalvarin që iu desh të përjetonte pas një aksidenti që e detyroi të shkonte në spitalin e Traumës.
Ton Daans, ish-këshilltar në fushën e riedukimit në ministrinë e Drejtësisë gjatë kohës kur ky institucion drejtohej nga Etilda Gjonaj, tregon në letër se ishte rrëzuar në një trotuar pak ditë më parë në Tiranë.
Sipas holandezit, trajtimi mjekësor në Spitalin e Traumës ishte një ferr për të, për shkak të kushteve të këqija dhe infrastrukturës së dobët.
LETRA
Letër e hapur Kryeministrit të Republikës së Shqipërisë
I dashur zoti Edi Rama,
Emri im është Ton Daans. Jam një shtetas holandez, ish drejtor burgu në pension dhe që nga viti 2017, ndër vende të tjera kam ardhur edhe në Shqipëri, si ekspert jorezident në fushën e riedukimit. Kam qenë i përfshirë në disa projekte dhe, në vitet 2018, 2019 dhe 2020, kam qenë ‘këshilltar personal ndërkombëtar për burgjet’ i ministrit shqiptar të Drejtësisë.
Kjo letër nuk ka të bëjë me mua, por po përdor një ngjarje (të rëndë) private që më ka ndodhur së fundmi për t’ju drejtuar shqetësimet e mia, jo përsa i përket gjendjes së burgjeve, por gjendjes së sistemit shëndetësor në vendin tuaj.
Dua të ndaj përvojën tim dramatike me ju. Gjithashtu, dëshiroj ta ndaj atë me ministrin shqiptar të shëndetësisë, me ambasadorin holandez në Shqipëri, kryesuesin e delegacionit të Bashkimit Evropian, komisionin parlamentar shqiptar për kujdesin shëndetësor, partinë shqiptare në pushtet, opozitën politike, shoqërinë civile shqiptare si dhe me disa media shqiptare.
Jam i bindur që përvoja ime me shumë gjasa është e ngjashme dhe e krahasueshme me përvojat e shumë bashkëqytetarëve tuaj shqiptarë. E di që nuk jam shtetas shqiptar, por pas asaj përvoje më qau zemra për të gjithë shqiptarët.
Cili është shkaku i drejtpërdrejtë që po shpreh këto shqetësime?
Të shtunën e datës 16 prill 2022, në orët e vona të mbrëmjes, u lëndova pas një rrëzimi në një nga trotuaret e shumta të lëna pas dore në qytetin e Tiranës. Pata lëndime të rënda në ballë, në hundë dhe në krahun e djathtë.
Aksidenti më ndodhi në cep të kryqëzimit të Bulevardit Zogu I dhe Rrugës Reshit Petrela. Pas këtij incidenti, një miku im shumë i mirë personal (me njohje të mirë të gjuhës angleze) më çoi në një spital të traumës, të quajtur ‘Spitali Universitar i Traumës’, në departamentin ‘Urgjenca e Traumës’. Qëndrova në atë spital për disa orë dhe mu duk sikur isha kthyer prapa në histori. Sikur po udhëtoja përmes një ‘makine të udhëtimit në kohë’ në vitet gjashtëdhjetë (holandeze) të shekullit të kaluar.
I dashur zoti Edi Rama, le t’jua tregoj përvojën time në atë spital duke ju kërkuar, me dashamirësi, t’a merrni atë parasysh nga një këndvështrim i caktuar. Dikur, rusi i madh Fjodor Dostojevski ka shkruar se “shkalla e qytetërimit në një shoqëri mund të gjykohet duke hyrë në burgjet e saj”. Jam plotësisht dakord me përmbajtjen e këtij citimi dhe, për mendimin tim, termi ‘burgje’ mund të zëvendësohet edhe me institucione të tjera shërbimesh sociale të shoqërisë, si institucionet psikiatrike apo dhe spitalet e përgjithshme. Kujdesi shëndetësor, ashtu sikurse çështje të tjera thelbësore si p.sh. Shteti i së Drejtës, është një nga shtyllat esenciale të ndërtimit të një shoqërie të mirëbalancuar e të civilizuar. Ai është një ndër parakushtet e mirëqenies së të gjithë qytetarëve në një shoqëri.
Po ju bëj një përshkrim shumë të detajuar, pasi mendoj se është e nevojshme të më kuptohen shqetësimet si dhe përfundimet/konsideratat që po parashtroj, megjithëse supozoj se jeni plotësisht i vetëdijshëm për ekzistencën e shumë pikave të dobëta në sistemin shëndetësor shqiptar. Për më tepër, dua të theksoj se nuk po fajësoj stafin mjekësor të spitalit. Jam i bindur se mangësitë sistemike dhe organizative janë shkaku i “të metave” dhe i cilësisë së dobët të shëndetësisë shqiptare. Vërejtja ime kryesor ishte se stafi duhet të ofrojë kujdes shëndetësor të mirëkoordinuar, ndërkohë që kushtet e spitalit nuk e lejonin një gjë të tillë. Këto kushte ishin të vjetëruara. Stafi mjekësor ishte i detyruar të mjaftohej me atë që kishte. Ai përballej dukshëm me mangësi sistemike. Çka është një fakt klinik!
Së pari, dëshiroj t’ju paraqes disa fakte (klinike) dhe disa vërejtje personale:
1) Gjatë vizitës time në spital takova shumë infermierë dhe disa mjekë. Vetëm njëri mjek (kirurg i përgjithshëm) e kuptonte mirë gjuhën angleze. Nëse nuk do të isha i shoqëruar nga miku im personal shqiptar, çdo bisedë normale me personelin mjekësor në këtë spital universitar do të ishte e pamundur për shkak të pengesës së dukshme gjuhësore;
2) Në departamentin e urgjencës që vizitova nuk kishte pajisje kompjuterike dhe informacionet rreth meje, si lëndimet etj. u shkruan me dorë në ca blloqe të mëdhenj;
3) Nuk kishte letër higjienike për pacientët, si dhe nuk kishte ujë të pijshëm;
4) Në banjë nuk kishte ujë në rezervuarin e WC-së;
5) Gjatë trajtimit tim privatësia ime (si pacient) nuk u respektua absolutisht;
6) Në departamentin e radiologjisë ata përdorën një aparat me rreze X, që dukej të ishte blerë shumë dekada më parë;
7) Si pacient në dhomën e radiologjisë mu desh të gjunjëzohesha në pllakat e dyshemesë për të vendosur krahun tek aparati sepse nuk kishte karrige apo stola të përshtatshëm për ta bërë këtë ulur. Në moshën 68-vjeçare dhe i lënduar rëndë, kjo ishte një ‘torturë’, një ferr i vërtetë;
8) Pasi qepa plagët, mu desh të qëndroja në një lloj dhomë vëzhgimi, por shtrati që përdora nuk kishte çarçafë të pastër;
9) Për shkak se një mjek kishte diagnostikuar një frakturë në krahun tim të djathtë, krahu u fut në allçi. Gjatë këtij procesi u intervistova edhe nga punonjës policie për aksidentin dhe procesi u desh të ndërpritej për një kohë të shkurtër sepse punonjësit e policisë kishin nevojë për nënshkrimin tim;
10) Në spital nuk kishte fasho (nga ato që përdoren për të mbajtur krahun e dëmtuar të futur në allçi) dhe mu desh ta blija në një farmaci të qytetit.
11) Kërkova disa herë një dokument mjekësor për t’ia dorëzuar mjekut tim të familjes në Holandë. Pas disa refuzimesh, më në fund një infermiere (e një ambulance që ishte aty), e cila nuk ishte në procesin e trajtimit tim, shkroi disa informacione në një fletë jozyrtare. Shënimet ishin shkruar me dorë dhe ‘dokumenti’ nuk kishte as datë, as firmë dhe as vulë. Në këtë letër kishte dy diagnoza dhe unë vura re se një nga diagnozat binte ndesh me diagnozën e parë (të shprehur gojarisht) të kirurgut të përgjithshëm; në fakt diagnoza e shkruar me dorë ishte e kundërta e diagnozës verbale që më paraqiti kirurgu i përgjithshëm. Do shkruaj më poshtë rreth kësaj teme më vonë;
12) U thashë disa herë në spital se përdorja hollues gjaku çdo ditë, pas një embolie pulmonare spontane, jo të lidhur me Covid, që kam kaluar në dhjetor 2020; edhe për këtë do të shkruaj më poshtë;
13) Grafitë me rreze X i mora me vete në Holandë (me lejen e personelit mjekësor);
14) Një nga anëtarët e stafit mjekësor më pyeti nëse kishte mjek holandez në Ambasadën Hollandeze në Tiranë. Nuk e kuptova pse ma bëri këtë pyetje.
Së dyti, për shkak të aksidentit dhe lëndimeve mu desh të ndërpres misionin dhe të kthehem në vendlindje të hënën më 18 prill, më herët nga sa ishte planifikuar. Pas kthimit në vendlindje, Eindhoven, kontaktova menjëherë një specialist traumash në spitalin tonë lokal.
Dua të ve në dukje disa përfundime të jashtëzakonshme të këtij specialisti në spitalin holandez:
A) Materiali i allçisë së përdorur në krahun tim ishte shumë i dobët. Krahu duhet të ishte fiksuar. Nuk ishte bërë siç duhet. Pas disa orësh vura re se te pjesa e brrylit allçia ishte varur. Ky është gabimi 1.
B) Specialisti holandez i traumatologjisë pas kontrollit të fotove shqiptare me rreze X dhe pasi bëri disa analiza mjekësore konkludoi se NUK kishte frakturë në krah, por një kontuzion të rëndë; pra në spitalin shqiptar të traumës është bërë një diagnozë krejtësisht e gabuar. Allçia (e thyer/varur) u hoq. Diagnoza e gabuar është gabimi 2.
C) Diagnoza e shkruar me dorë për krahun ishte “fractura olecrani”; sipas specialistit holandez kjo diagnozë është krejtësisht e gabuar. Ky është gabimi 3.
D) Diagnoza e shkruar me dorë për kokën ishte “kontuzion Capitis ET VLC”; sipas specialistit holandez krejtësisht gabim. Ky është gabimi 4.
E) Siç u përmend më herët, diagnoza e shkruar me dorë gjithashtu nuk ishte në përputhje me diagnozën e kirurgut të përgjithshëm. Ky është gabimi 5.
F) Duke marrë parasysh faktin se kam vuajtur nga një dëmtim i rëndë në kokë dhe duke marrë parasysh përdorimin e holluesve të gjakut, sipas standardeve mjekësore të pranuara ndërkombëtare, personeli mjekësor duhet të kishte kryer një ekzaminim me CT skaner. Nëse një pajisje e tillë nuk disponohej, atëhere personeli mjekësor duhet të kishte marrë vendimin e shtrimit në spital për të paktën 48 orë për vëzhgim dhe mbikëqyrje, pasi ekzistonte rreziku për hemoragji të brendshme në kokë. Ky është gabimi 6.
G) Nuk ka pasur fare ekzaminim neurologjik, as nga kirurg, as nga një infermiere, as nga një neurolog. Ky është gabimi 7.
H) Mu dha një deklaratë se isha ‘i aftë për fluturim’; por, bazuar në konsideratat e përmendura në F, ishte gabim të jepej një deklaratë e tillë. Më domethënëse është se kjo deklaratë është dhënë pa asnjë ekzaminim neurologjik apo teste të shkurtra neurologjike. Në bazë të deklaratës fluturova pasditen e së hënës 18 prill vetëm 38 orë pas aksidentit. Specialisti holandez ishte i mendimit se stafi mjekësor në Tiranë kishte ndërmarrë një rrezik të papërgjegjshëm. Kombinimi i dëmtimit të kokës, holluesi i gjakut, presioni në kabinën e avionit mund të kishin shkaktuar një hemnoragji të brendshme në kokë/tru. Ky është gabimi 8.
I) Pasi dola nga spitali, më kthyen në hotel. Askush nuk më këshilloi të mos qëndroja vetëm për shkak të rrezikut të një hemoragjije të brendshme në kokë. Mbikëqyrja në hotel duhet të ishte një ‘conditio sine quo non’. Megjithatë, nuk mu këshillua një gjë e tillë. Ky është gabimi 9.
Gjithsesi, jam mirënjohës që plaga në kokë m’u mbyll me qepje, por veç kësaj, pothuajse gjithçka tjetër ishte ‘nën optimale’ në këtë spital universitar, ku stafi mjeksor ishte i detyruar të punonte me pajisje të vjetruara dhe pa asnjë kompjuter. Për më tepër, më ra në sy një proces pune kaotik, pa një sistem të qartë detyrash, autorizimesh dhe përgjegjësish. Qasja ishte krejtësisht e papërqendruar te pacienti, komunikimi ishte konfuz, sistemi i regjistrimit plotësisht i pamjaftueshëm dhe proceset e punës jo të mira dhe jo të organizuara në mënyrë efektive. Për më tepër, pata përshtypjen se disa anëtarë të stafit nuk ishin të mirëarsimuar dhe disa prej tyre silleshin sikur të ishin krejtësisht të painteresuar dhe të pamotivuar.
Për mendimin tim të gjitha këto fakte që rreshtova flasin për mundësi fatkeqësish të pamendueshme.
Kryeministër, nuk bëhet fjalë për mua, unë arrita të shkoj në shtëpi, të vizitohem në një spital modern të Evropës Perëndimore të pajisur mirë.
Por, qytetarët shqiptarë, duke përjashtuar ata pak të pasur e të lumtur në vendin tuaj, i nderuar Kryeministër, nuk mund të udhëtojnë jashtë vendit.
Kam frikë, dhe kjo nuk është e paimagjinueshme, që aty njerëzit vdesin më kot, gjë që mund të jetë një skenar realist në spitalin e traumës ose në spitale të tjera shtetërore.
Para se të hyja në këtë spital më 16 prill 2022, gjatë viteve të kaluara, kam dëgjuar shumë për cilësinë dhe standardet e shërbimit shëndetësor shqiptar. Për ‘ikjen e trurit’, për demotivimet, për korrupsionin, për dallimet mes klinikave shtetërore dhe private. Ka shumë që konfirmojnë se për shkak të kujdesit të dobët shëndetësor, njerëzit po vdesin.
I dashur kryeministër, shëndetësia nuk është çështje përfitimi. Është detyrë thelbësore e shtetit që të garantojë një akses (të mirë dhe falas) për të gjithë qytetarët në një sistem të mirë-koordinuar të kujdesit shëndetësor. Bazuar në eksperiencat e mia, natyrisht në kombinim me ato që kam dëgjuar dhe ato që kam lexuar, kam mendimin modest se në këtë aspekt ka disa fusha domethënëse për përmirësim. Janë sfida të vërteta.
Shërbimi i mirë shëndetësor lidhet drejtpërdrejt me të drejtat e njeriut. Dhe respektimi i të drejtave të njeriut në të gjitha aspektet është një parakusht për një shkallë të pranueshme civilizimi.
Jam i bindur se zoti Fjodor Dostoevsky do të pajtohej me mua se shkalla e qytetërimit të shoqërisë suaj nuk është në përputhje me standardet evropiane në lidhje me kujdesin shëndetësor.
Për më tepër, i nderuar zoti Edi Rama, për mendimin tim shëndetësia nuk mund të jetë kurrë një element ekuilibri në buxhetin e shtetit. Kur eci në rrugët e Tiranës dhe krahasoj pejsazhin urban të qytetit me nja dy vite më parë, vë re se ka shumë para për të realizuar ndërtime. Ndoshta do më fajësoni se po krahasoj mollët me portokallet dhe do të dëshironit të ndalja së adresuari këto vërejtje kritike.
Megjithatë, është qëllimi im i ndershëm dhe i sinqertë, të bëj avokatin e qytetarëve të thjeshtë të vendit tuaj të bukur në emër të përmirësimit të aksesit në një sistem të mirë shëndetësor për të gjithë shoqërinë tuaj. Mendoj se ky parim i solidaritetit do t’ju tërheqë si kryetar i Partisë Socialiste (PS) në pushtet.
Kryeministër, shpresoj që këtë letër të mos e quani si të mbinxehur emocionalisht, apo më keq, si incident.
Unë sinqerisht shpresoj se kjo letër do të kontribuojë në disa rishqyrtime themelore. Dhe ju lutem vini re, kryeministër, mos harroni kujdesin psikiatrik, kujdesin shëndetësor në burgje dhe komisariate dhe psikiatrinë ligjore në institucionet tuaja të vuajtjes së dënimit. Bazuar në një model gjithëpërfshirjeje, të gjithë qytetarët shqiptarë, të rinj, të moshuar, të lirë, të burgosur, kanë të drejtë të kenë akses në një sistem shëndetësor të ekuilibruar dhe të mirëorganizuar.
Ju pershendes me përzemërsi,
Ton Daans
Këshilltar ndërkombëtar në fushën e riedukimit.
Eindhoven, Holandë, 26 Prill 2022
